De najaarsexcursie van 20 oktober 2018 had als bestemming het Haarlemmermeermuseum De Cruquius, een van de 3 stoomgemalen die rond 1850 gebouwd zijn om de Haarlemmermeer droog te malen.
Zo’n 15 belangstellenden hadden zich opgegeven en rond 9:15 vertrokken we richting Cruquius, waar we in het naastgelegen gezellige Theehuis Cruquius verzamelden. De meeste aanwezigen kozen echter niet voor thee, maar gaven de voorkeur aan koffie.
In het museum werden we welkom geheten door onze gids Frank. Nadat we eerst een film te zien kregen over de globale geschiedenis van de inpoldering van Nederland, nam Frank ons mee het museum in en vertelde over de voorgeschiedenis en totstandkoming van de inpoldering van de Haarlemmermeer.
Buiten werd aan de hand van een kaart uitgelegd hoe er eerst een Ringvaart van meer dan 60 km om de toekomstige polder moest worden gegraven en hoe het leegpompen van het meer en het afvoeren van het water was opgezet.
Vervolgens vertelde onze gids over de bouw en de architectuur van het stoomgemaal. Er waren onder het gemaal 1500 heipalen nodig. Ook moesten diverse zware onderdelen over water aangevoerd worden, waarbij de stoommachine zelf uit Cornwall, Engeland kwam. Met behulp van 3 stoomgemalen, Cruquius, Leeghwater en Lijnden is de Haarlemmermeer in 3 jaar en 3 maanden drooggemalen.
Daarna ging Frank ons voor naar de voormalige kolenopslag en ketelruimte, waar aan de hand van kaarten en een poldermaquette werd ingegaan op het ontstaan en de geschiedenis van de Haarlemmermeer en over het algemene proces van inpoldering.
In de ketelruimte waren oorspronkelijk tot wel 10 ketels aanwezig waar water door middel van kolen werd verhit. Deze kolen moesten per schip van buiten Nederland worden aangevoerd. De opgewekte stoom ging vervolgens naar de stoommachine.
In het ketelhuis is ook een watermaquette van Nederland aanwezig waarop een aantal polders met hun inpolderingsdatum worden weergegeven. Ook is op deze maquette te zien welk deel van Nederland onder de zeespiegel ligt. Boeiend om te zien dat een groot deel van de Nederlandse bevolking juist in dat deel woont. Zonder duinen en dijken zou 65% van de Nederlandse bevolking natte voeten krijgen.
Voor de finale van de rondleiding nam Frank ons mee naar de machinekamer, waar de grootste stoommachine ter wereld in werking te zien is. Een deel van de oorspronkelijke onderdelen is niet meer aanwezig, maar door een hydraulisch systeem kan het op en neer bewegen van de zuigers worden gedemonstreerd. Indrukwekkend om deze grote machine werkend te zien!
De stoommachine stamt uit 1849 en is voorzien van 8 balansarmen, waaraan 8 pompen zijn bevestigd. Elke pomp kan per slag 8000 liter water bijna 5 meter omhoog pompen. De machine maakt 5 slagen per minuut. De gids deed zijn best om de werking van de machine zo duidelijk mogelijk uit te leggen, het is echter een zeer ingewikkeld stuk techniek, waarbij we grote bewondering hebben voor het technische vernuft van die tijd.
Aan het einde van de rondleiding stonden we weer buiten in de zon en hebben we onze gids Frank bedankt voor zijn boeiende en deskundige uitleg. Namens de HKL werd hem door Paul Graveland een exemplaar van het boek “Op de bodem van een binnenzee”, over de inpoldering van de Nieuwkoopse en Zevenhovense polder, overhandigd.
Alle aanwezigen hadden grote bewondering voor dit industrieel monument van formaat en vinden het heel belangrijk om dit voor het nageslacht te bewaren en te laten zien.
Het was een zeer interessante excursie en een bezoek absoluut waard.
Rond 13 uur ging het gezelschap weer richting Nieuwveen.
Ook een kijkje nemen? Zie voor meer informatie en routebeschrijving:
https://www.haarlemmermeermuseum.nl/cruquius-museum
