Excursie naar het Museum Engelandvaarders in Noordwijk aan Zee

Voorjaarsexcursie 2019

Voor deze excursie had zich een groot aantal belangstellenden aangemeld.
Op zaterdag 13 april verzamelden zich zo’n 24 deelnemers op het Teylersplein in Nieuwveen. Rond 10 uur vertrok het gezelschap richting Noordwijk aan Zee, waarbij zoveel mogelijk met elkaar werd meegereden. Een kleine complicatie was de verwachte drukte in de Bollenstreek wegens het Bloemencorso dat eveneens deze zaterdag plaatsvond, maar gelukkig konden de meeste deelnemers het Museum Engelandvaarders redelijk tot goed bereiken.

Wij werden welkom geheten door onze gids. Nadat het merendeel was gearriveerd en van koffie voorzien, vertelde de gids wat over het museum.
In de 2e wereldoorlog maakte de bunker deel uit van de Batterij Noordwijk. In de Koude Oorlog werden er kunstschatten opgeslagen. In 2015 is het museum officieel door Koning Willem-Alexander geopend. Vervolgens legde de gids uit wat eigenlijk onder ‘Engelandvaarders’ wordt verstaan.
‘Engelandvaarder’ werd de erenaam voor alle mannen en vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-1945), na de capitulatie van de Nederlandse strijdkrachten en vóór de geallieerde invasie in Normandië op 6 juni 1944 (D-day) uit bezet gebied wisten te ontsnappen met de bedoeling zich in Engeland of ander geallieerd gebied bij de geallieerde strijdkrachten aan te sluiten om actief aan de strijd tegen de vijand (Duitsland, Italië, Japan) deel te nemen.

De Engelandvaarders wilden naar Engeland, omdat daar de Nederlandse regering gevestigd was en de Prinses Irene Brigade er met zo’n 1200 man gelegerd was. Die konden in de meidagen van 1940 ontkomen en via Brest het Kanaal oversteken. Alle geallieerde bombardementen en andere acties werden vanuit Engeland georganiseerd en de Nederlanders wilden daaraan graag deelnemen om op die manier tegen de bezetter te vechten.
De reis naar Engeland verliep echter via grote omwegen. Velen probeerden in de eerste jaren de Noordzee over te steken, soms in nauwelijks zeewaardige bootjes, waarbij een groot aantal nooit in Engeland aankwam, hetzij door verdrinking, hetzij door gevangenneming door de Duitsers.
Anderen probeerden met veel moeite over land, per boot of per vliegtuig in Spanje, Portugal, Gibraltar, Zwitserland, Zweden of Rusland te komen om vandaar naar Engeland te reizen. In de latere oorlogsjaren lukte dat niet meer en probeerden de Engelandvaarders via nog grotere omwegen verre steden als Teheran en zelfs Bombay te bereiken, waarna ze naar de VS of Canada moesten zien te komen om vandaar naar Engeland over te vliegen. Soms kregen ze in Amerika of Canada eerst een militaire opleiding, bijvoorbeeld tot piloot, zodat ze in Engeland aangekomen bij de RAF dienst konden nemen. Het kostte op die manier wel een jaar om Engeland te bereiken.
Via een interactief scherm is het mogelijk om te proberen deze route zelf uit te stippelen.

De gids leidde ons door het museum, en gaf een toelichting op de informatie die in elke ruimte werd getoond. Over elk onderwerp wist de gids wel een boeiend verhaal te vertellen.

Een voorbeeld: Na uiteindelijk in Londen te zijn aangekomen werden alle Engelandvaarders persoonlijk door Koningin Wilhelmina op de thee ontvangen met de woorden “U bent de schakel tussen hen die thuisbleven en mij”.

Een bijzonder verhaal dat de gids vertelde is dat van Engelandvaarder Anton Schrader, die in 1943 naar Engeland ontkwam en later als geheim agent weer in Groningen terechtkwam, waarvan generaal Eisenhower later gezegd zou hebben, dat hij in Duitse gevangenschap meer waard was dan als vrij man, omdat hij de Duitsers in verhoren op een verkeerd spoor zette over een mogelijke invasie via de Duitse Bocht, waardoor de Duitsers troepen verplaatsten vanuit Remagen aan de Rijn en de Amerikanen daardoor aan de Rijn minder weerstand ondervonden. Dat is later bevestigd in door de Amerikanen onderschepte boodschappen richting Berlijn. Niet met alle als agent ingezette Nederlanders liep het goed af. Sommigen werden het slachtoffer van het “England-spiel”.

In het museum is een replica aanwezig van een boot waarmee een groep mensen in 1943 naar Engeland gevlucht is.

Er worden ook veel rondleidingen speciaal voor schoolklassen georganiseerd. Er is een groot paneel aanwezig waarop scholieren op een bordje kunnen schrijven wat vrijheid voor hen betekent.

Aan het einde van de rondleiding is een groot houten bord te zien met de inscriptie “Ter herinnering aan de Engelandvaarders die hun leven lieten voor koningin en vaderland” met de namen van alle tot nu toe bekende omgekomen Engelandvaarders.

Ook is er een interactief monument aanwezig met de namen van ongeveer 2700 Engelandvaarders en helpers die tot nu toe bekend zijn.

Na afloop hebben we onze gids bedankt voor zijn uitgebreide en boeiende toelichting. Wij hadden het boek “Kom uit je bed, ‘t is oorlog” van de schrijver Bram Poot, over de oorlogstijd in het Nieuwkoopse, voor het museum meegenomen.

Wij kunnen u een bezoek aan het Museum Engelandvaarders zeer aanbevelen.
In het museum wordt ook kort aandacht besteed aan de film “Soldaat van Oranje”. Wellicht is het bezoek te combineren met de (april '19) nog steeds lopende musical “Soldaat van Oranje” in TheaterHangaar op het voormalige vliegveld Valkenburg.